De laatste tien jaar lezen we steeds vaker over de theorie dat tandvleesontsteking kan leiden tot hart- en vaatziekten. Omdat we natuurlijk allemaal zowel ons gebit als ons hart en onze bloedvaten gezond willen houden, gaan we daar in deze nieuwsbrief wat verder op in.
Het idee dat de mond invloed kan hebben op de gezondheid van de rest van het lichaam, is niet nieuw.
De Griekse arts Hippocrates (ca. 460 – ca. 370 v. Chr.) schreef al dat hij gewrichtsontsteking genezen had door een kies te trekken.
Het idee dat het gebit verantwoordelijk is voor ontstekingen elders in het lichaam, kwam sterk op rond 1900. De Britse chirurg William Hunter beweerde dat veel ziektes ontstonden door bloedvergiftiging die veroorzaakt was door het vullen van tanden en kiezen. Dit had tot gevolg dat veel mensen hun gebit preventief lieten trekken en een kunstgebit namen.
Na de Tweede Wereldoorlog namen tandartsen afstand van dit idee. Het werd toen weer belangrijk om tanden en
kiezen te behouden.
Het knippen van de amandelen heeft dezelfde achtergrond. Voor 1970 werden bij veel kinderen de amandelen
verwijderd om infecties te voorkomen. Tegenwoordig is men daar veel terughoudender in.
Er wordt de laatste tijd veel onderzoek gedaan naar het verband tussen tandvleesproblemen en hart- en vaatziekten. Zo verscheen er in maart 2007 een artikel in het New England Journal of Medicine waarin een onderzoek beschreven werd naar het verband tussen aderverkalking en parodontitis.
De auteurs van dit artikel hebben onderzocht wat het effect op het endotheel was van het behandelen van ernstige parodontitis. Het endotheel is het dunne laagje aaneengesloten cellen dat de binnenkant van hart, bloedvaten en lymfevaten bekleedt.
De 114 deelnemers aan het onderzoek hadden allemaal ernstige parodontitis; tenminste de helft van hun tanden en kiezen was aangetast. Van hen kregen er 56 de standaardbehandeling en 58 een intensieve behandeling waarbij de tandwortels onder verdoving gereinigd werden en de niet te redden tanden en kiezen verwijderd werden.
Na zes maanden was bij de mensen die de intensieve behandeling ondergaan hadden, de endotheelfunctie zichtbaar verbeterd. Deze uitslag was beter dan bij de controlegroep.
De auteurs eindigden met te zeggen dat zulke ernstige parodontitis bij slechts een half tot één procent van de Amerikanen voorkomt. Echter, 21 tot 80 procent (dat is wel een brede marge) lijdt wel aan deze aandoening. Of de behandeling van parodontitis bij deze minder ernstige gevallen ook zo veel effect op aderverkalking zal hebben, is niet duidelijk.
Bij woorden die eindigen op -itis gaat het om ontstekingen, denk aan appendicitis, blindedarmontsteking. Lastig genoeg wordt in het Engels de term periodontitis gebruikt waar Nederlandse tandartsen parodontitis zeggen.
Gingivitis is de medische term voor tandvleesontsteking. Wanneer deze ontsteking niet aangepakt wordt, komt het tandvlees een beetje los van tanden en kiezen, en ontstaan er zogenaamde ‘pockets’. In deze pockets komt nog meer tandplaque en de ontsteking duikt steeds verder naar beneden, naar het kaakbot. Wanneer de ontsteking het kaakbot gaat aanvreten, heet het parodontitis. Als er genoeg kaakbot is aangetast, komen de tanden en kiezen los te staan, en uiteindelijk vallen ze uit.
Symptomen van parodontitis zijn bloedend tandvlees dat rood en opgezwollen is. Ook slechte adem kan een signaal zijn.
Maar ook zonder deze signalen kan parodontitis toch aanwezig zijn. Daarom is het belangrijk uw gebit regelmatig te laten controleren. De tandarts kan de diepte van de pockets meten en de toestand van uw kaakbot bekijken op röntgenfoto’s. De mondhygiëniste kan de tandplaque onder de tandvleesrand verwijderen.
Aderverkalking staat in feite aan de basis van veel hart- en vaatziekten. De plaque die zich afzet op het endotheel kan de kransslagaders vernauwen, wat kan leiden tot pijn op de borst (angina pectoris). Wanneer de plaque een kransslagader afsluit, veroorzaakt dat een hartinfarct.
Maar alle slagaderen kunnen afgesloten worden met een infarct tot gevolg, bijvoorbeeld in de hersenen. Het kan echter ook in de andere slagaderen gebeuren, bijvoorbeeld die naar de benen of de longen.
Er kunnen ook bloedproppen op de plaque ontstaan. Deze kunnen losraken en meegevoerd worden in de bloedbaan.
Als ze ergens blijven steken, kunnen ze weer voor een infarct zorgen.
De aderverkalking verzwakt de slagaderen ook, waardoor ze kunnen scheuren en bloedingen veroorzaken.
Meer informatie over aderverkalking vindt u in onze nieuwsbrief van januari 2015 over de bloedsomloop of zie onze website.
In juli 2016 verscheen er in het Journal of Dental Research een artikel waarin het onderzoek naar het verband tussen ontstekingen in de mond en hart- en vaatziekten andersom is aangepakt. De onderzoekers hebben eerst de kransslagaderen onderzocht, en daarna gekeken of een infectie in het puntje van de tandwortel (apicale parodontitis in medische terminologie) het risico op coronaire hartziekten verhoogde.
Coronaire hartziekten zijn aandoeningen van de kransslagaderen of coronair arteriën, de slagaderen die het hart van bloed voorzien. Over het algemeen worden coronaire hartziekten veroorzaakt door aderverkalking in die kransslagaderen.
Volgens deze studie van de Universiteit van Helsinki komen deze verborgen infecties van het puntje van de tandwortel veel voor; één op de vier Finnen heeft er last van. Ze worden meestal veroorzaakt door tandbederf (cariës).
Er deden 508 patiënten aan het onderzoek mee. Ze hadden een gemiddelde leeftijd van 62, en hadden allemaal hartproblemen. Hun kransslagaderen werden onderzocht met een angiografie, een röntgenfoto die gemaakt wordt terwijl er een contrastvloeistof wordt ingespoten om de bloedvaten zichtbaar te maken.
Van deze patiënten had 36 procent vernauwingen in de kransslagaderen; 33 procent had een hartinfarct of zeer ernstige angina pectoris en 31 procent had geen bijzonder problemen met de kransslagaderen.
Het gebit van al deze mensen werd vervolgens onderzocht met een röntgenfoto van de gehele kaak, en het bleek dat
58 procent van hen één of meer ontstekingshaarden had.
“Hartinfarcten komen 2,7 keer vaker voor bij patiënten die een wortelkanaalbehandeling nodig hebben, dan bij patiënten die dit probleem niet hebben.” zei de onderzoeker John Liljestrand.
In de eerste plaats twee keer per dag twee minuten lang uw tanden poetsen met een fluoridetandpasta; één keer voordat u gaat slapen, en nog een keer eerder op de dag. Het maakt niet uit of u een elektrische tandenborstel of een handtandenborstel gebruikt, als u maar goed poetst. Goed poetsen is zachtjes poetsen met een zachte, niet te grote borstel. Als u hard schrobt, kunt u uw tanden en tandvlees beschadigen. Binnenkant, buitenkant en kauwvlakken van tanden en kiezen moeten allemaal zorgvuldig gepoetst worden, maar het belangrijkst is de overgang van tand of kies naar tandvlees. Dat is de plek waar tandplaque tandvleesontsteking kan veroorzaken.
Zet de tandenborstel schuin op de overgang van tand naar tandvlees en beweeg de borstel heen en weer terwijl u de borstel nauwelijks verplaatst. Zo gaat u voorzichtig langs de binnen- en buitenkant van onder- en bovengebit om de tandplaque te verwijderen.
Verder is het belangrijk om één keer per dag tussen uw tanden schoon te maken met flosdraad, tandenstokers of ragers, wat u het prettigst vindt. U moet uw gebit natuurlijk ook regelmatig laten controleren door de tandarts.
Ook stoppen met roken is belangrijk om tandvleesontsteking te voorkomen. Nicotine vernauwt de bloedvaten, waardoor de afweercellen de tandplaque minder goed kunnen bereiken. De afweercellen werken bovendien ook minder goed door de schadelijke stoffen in de rook, die allemaal via de mond naar binnen komen.
Deze schadelijke stoffen zorgen ook voor een verminderde aanmaak van speeksel, waardoor er minder van de afweerstoffen die normaal in speeksel zitten, in de mond aanwezig is. Dit gebrek aan afweerstoffen zorgt ervoor dat tandvleesontsteking sneller kan overgaan in parodontitis.
Er zijn zelfs aanwijzingen dat de bacteriën in tandplaque onder invloed van rook agressiever worden. Dit laatste blijkt uit een onderzoek dat in november 2014 gepubliceerd werd in het Journal of Clinical Periodontology.
Dit zijn dus allemaal des te meer redenen waarom roken slecht is voor hart en vaten, en de gezondheid in het algemeen.
Iedereen kent wel het gezegde: knoflook zuivert het bloed. Is dat echt waar?
Knoflook (Allium sativum) wordt besproken in het eerste deel van de Engelstalige monografieën over medicinale planten van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). In dit artikel wordt ingegaan op de verschillende medicinale werkingen van knoflook. Zo verlaagt het de bloeddruk en het cholesterol. Het versterkt ook de werking van sommige bloedverdunners. Daarom moeten mensen die deze medicijnen innemen, uitkijken met knoflook. Lees vooral de bijsluiter bij uw medicijnen.
De WHO noemt ook het tegengaan van ontstekingen en aderverkalking als effecten van het innemen van knoflook.
In februari 2016 verscheen er in het Journal of Nutrition een artikel over een onderzoek naar het effect van een knoflooksupplement op de opbouw van plaque in de slagaderen. Dit supplement was Aged Garlic Extract, extract van oude knoflook.
Het onderzoek vond plaats in het Los Angeles Biomedical Research Institute van het Harbor-UCLA Medical Center.
Er deden 55 patiënten tussen de 40 en 75 aan mee die allemaal aan het metabool syndroom leden.
Voor het onderzoek begon, werd bij de deelnemers de hoeveelheid plaque in de slagaderen vastgesteld met een angiografie. Daarna kregen 28 deelnemers een placebo (een neppil) en 27 deelnemers een pil met 2400 milligram Aged Garlic Extract per dag.
Na een jaar werden de deelnemers opnieuw onderzocht, en het bleek dat bij de mensen die het knoflookextract hadden ingenomen, de hoeveelheid plaque verminderd was. Matthew J. Budoff, de arts die het onderzoek leidde, zei: “We zijn tot de conclusie gekomen dat Aged Garlic Extract kan helpen om de voortgang van aderverkalking te vertragen en de vroege stadia van hart- en vaatziekten terug te draaien.”
Men spreekt van het metabool syndroom bij mensen die stevig overgewicht hebben, vooral in de buik. Daarnaast moeten ze twee van de volgende aandoeningen hebben: hoge bloeddruk, problemen met het cholesterol en de hoeveelheden vetten en suiker in het bloed.
Het metabool syndroom is de belangrijkste oorzaak van het ontstaan van aderverkalking. De beste manier om het metabool syndroom aan te pakken is een gezond eetpatroon te ontwikkelen.
Natuurlijk vinden niet alle ontstekingen hun oorsprong in de mond, en alle ontstekingen kunnen hart en vaten aantasten.
Naast gezond eten, is lichaamsbeweging het beste wapen om hart en vaten te beschermen tegen ontstekingen. Dit is al in vele onderzoeken bewezen. Zo verscheen er in september 2007 een artikel in het Journal of Applied Physiology waarin verslag werd gedaan van een onderzoek bij gezonde jonge volwassenen tussen de 20 en 45.
Bij dit onderzoek kreeg één groep twaalf weken lang een programma van matig intensieve cardiofitness en de andere groep intensieve cardiofitness. Voor en na de periode werd bloed afgenomen bij de deelnemers. Aan het bloed werd een stof toegevoegd die ontstekingsreacties oproept die tot aderverkalking kunnen leiden. Bij beide groepen vertoonde het bloed dat na het fitnessprogramma was afgenomen, veel minder gevaarlijke stoffen.
“Deze uitkomsten wijzen sterk in de richting dat lichaamsbeweging de systemische ontstekingsreacties vermindert die tot hart- en vaatziekten kunnen leiden” zei dr. Sloan, de leider van het onderzoek aan de Columbia Universiteit in New York.
Als u goed voor uw hart wilt zorgen, zorg dan goed voor uw gebit. Dat voorkomt ontstekingen in de bloedvaten.
Maar zoals we hierboven gezien hebben, is alleen goed tandenpoetsen niet de enige methode om ontstekingen te bestrijden.
Ook niet roken geeft het lichaam meer kans om zelf infecties te bestrijden. Gezond eten is ook essentieel.
Als u knoflook lekker vindt, is het een goed idee om dat in maaltijden te verwerken. Anders is een knoflooksupplement ook een mogelijkheid.
Ook lichaamsbeweging bestrijdt ontstekingen. Uit het hierboven beschreven onderzoek van dr. Sloan blijkt gelukkig dat u helemaal niet overdreven hard hoeft te sporten. Ieder klein beetje lichaamsbeweging levert voordeel op.