Een van de meest bekende vaatziektes is wel claudicatio intermittens, ofwel etalagebenen. De term etalagebenen komt van het - zo onopvallend mogelijk - uitrusten bij etalages van mensen met pijn in hun benen door vaatproblemen. Claudicatio intermittens komt vaker voor naarmate de leeftijd stijgt, maar precieze aantallen zijn niet bekend. Schattingen laten zien dat het waarschijnlijk gaat om 300 nieuwe gevallen per jaar per miljoen inwoners. In Nederland komt dat neer op ongeveer 5.000 nieuwe gevallen per jaar.
De term claudicatio stamt af van het Latijnse woord voor 'mank lopen'. Omdat de pijn, en dus het mank lopen, na rust weer verdwijnt, wordt van claudicatio intermittens gesproken (intermitterend betekent met onderbreking). De meer gangbare term voor deze ziekte is etalagebenen.
De pijn in de benen is het gevolg van vernauwing door aderverkalking in de slagaders van de benen. Bij inspanning, zoals lopen, rennen of traplopen, is er meer zuurstofrijk bloed nodig in de benen, maar door de vernauwing kan dit niet voldoende door de aderen stromen. Er ontstaat daardoor zuurstofgebrek in de benen, wat kramp en pijn in de spieren veroorzaakt. Meestal treedt de pijn op in de kuit, maar het kan ook in de voet, dij, heup of billen zijn, afhankelijk van de plaats van de vernauwing.
De pijn verdwijnt zoals gezegd bij rust en vaak kan na één of vijf minuten staan of zitten weer dezelfde afstand worden afgelegd, voordat de pijn opnieuw optreedt (dit wordt 'de loopafstand' van de patiënt genoemd).
Naarmate de aandoening verergert, kan iemand steeds minder ver lopen zonder pijn. Uiteindelijk kunnen de spieren zelfs pijnlijk worden bij rust en dan 's nachts de slaap verstoren.
Etalagebenen zijn een stadium in een zich voortschrijdend proces van aderverkalking. Tegenwoordig onderscheiden we meestal de volgende stadia:
Stadium I: afwijkingen op angiografie, maar nog geen klachten Stadium II: claudicatio intermittens IIa: pijnvrije loopafstand tenminste 100 m. IIb: pijnvrije loopafstand van minder dan 100 m. Stadium III: rustpijn en/ of nachtelijke pijn Stadium IV: zweren (ischemische ulcera) en/of afsterving (gangreen)
| Stadium | I | afwijkingen op angiografie, maar nog geen klachten |
| Stadium | II | claudicatio intermittens |
| IIa | pijnvrije loopafstand tenminste 100 meter | |
| IIb | pijnvrije loopafstand van minder dan 100 meter | |
| Stadium | III | rustpijn en/of nachtelijke pijn |
| Stadium | IV | zweren (ischemische ulcera) en/of afsterving (gangreen) |
Het is dus heel belangrijk om etalagebenen te behandelen om volgende stadia te voorkomen!
Claudicatio intermittens is een slecht (voor) teken. Ruim 1 op de 3 patiënten met deze vaatziekte, heeft tevens vaataandoeningen in hart en hersenen (ofwel: ischemische hartziekte en/ of cerebrovasculair lijden). Ongeveer 1 op de 5 van alle patiënten met etalagebenen krijgt binnen vijf jaar een fataal hartinfarct of een beroerte. Het sterftecijfer van mensen met claudicatio intermittens is bijna drie keer hoger dan andere mensen van dezelfde leeftijd.
De behandeling met medicijnen voor patiënten met etalagebenen is omstreden. Met behulp van geneesmiddelen als pentoxyfylline wordt wel geprobeerd de zuurstoftoevoer naar de spieren te vergroten. Uit onderzoek blijkt echter dat dit weinig effect heeft in vergelijking met een placebo. Ook andere middelen, zoals calciurnantagonisten of aspirine worden wel voorgeschreven. De werking ervan is echter uiterst onzeker volgens de arts Ivan Wolffers, schrijver van het standaardwerk Medicijnen.
Een veelgebruikte methode om vernauwingen in de slagaders op te heffen, is dotteren. Bij deze techniek, ook wel angioplastiek genoemd, wordt een ballonnetje in het vernauwde deel van de slagader gebracht. Door het ballonnetje op te blazen wordt geprobeerd de vernauwing weg te drukken. Vaak is het effect echter slechts tijdelijk, en de ingreep is niet zonder risico.
Als dotteren niet helpt, of niet mogelijk is, wordt vaak een bypass operatie uitgevoerd. Van een stukje ader uit een ander deel van het lichaam, of soms van synthetisch materiaal, wordt een buisje gemaakt. Dit wordt aangesloten op het vernauwde deel van de slagader, zodat het bloed kan worden omgeleid.
Ook kan het afgesloten of vernauwde deel van de slagader worden vervangen door een transplantaat.
Tot slot is er nog de mogelijkheid om de zenuwen rond het vernauwde gedeelte door te snijden (sympatectomie), waardoor er in de slagaders geen krampen meer optreden. Dit doet echter alleen iets aan de pijnklacht, maar niets aan de oorzaak.
Soms is amputatie onvermijdelijk, bijvoorbeeld omdat geïnfecteerd weefsel moet worden verwijderd, of om verergering van gangreen (koudvuur) te voorkomen.
Een gezonde leefwijze is de beste ondersteunende behandeling bij etalagebenen. Alle voedingsregels die gelden voor het voorkomen en behandelen van hart- en vaatziekten, gelden ook voor het voorkomen en behandelen van etalagebenen. Zo kunt u het beste vooral veel groenten en fruit eten, veel vis en regelmatig noten.
Gezonde voeding verdient de voorkeur boven supplementen. Maar bij ziekte kan aanvulling met een supplement raadzaam zijn. Overleg daarover met een in voeding gespecialiseerde (natuur) arts.
Roken is de belangrijkste risicofactor voor het ontstaan van vaatziektes, waaronder etalagebenen. Van alle patiënten met etalagebenen heeft 75% tot 90 % gerookt of rookt nog steeds. Als patiënten met roken stoppen, kunnen ze daarna grotere afstanden zonder pijn lopen en neemt de rustpijn af.
Met Ginkgo Biloba, een van de bekendste kruiden uit de fytotherapie (kruidengeneeskunde) zijn goede resultaten geboekt bij etalagebenen. Patiënten kunnen langer pijnvrij lopen, zo komt uit divers onderzoek naar voren. Ginkgo Biloba in de vorm van Tavonin is zelfs een geregistreerd middel voor etalagebenen. Gemiddeld is na enkele weken tot drie maanden effect te verwachten.
Ginkgo Biloba is een natuurlijke bloedverdunner. Dit betekent dat voorzichtigheid geboden is met andere medicijnen die invloed hebben op de bloedstolling, zoals aspirine. Overleg daarom altijd met een arts over het gebruik van natuurlijke middelen, vanwege een mogelijke interactie met reguliere medicatie.
Padma 28 is een veelgebruikt middel binnen de Tibetaanse geneeskunde. Uit een Zwitsers vergelijkend onderzoek uit 2006 kwam naar voren dat Padma 28 een significante verbetering gaf op de symptomen bij claudicatio intermittens en de loopafstand zonder pijn nam duidelijk toe.
Er is steeds meer belangstelling voor flavonoïden in groenten en fruit. Flavonoïden zijn in water oplosbare plantaardige pigmenten die sterke antioxidanten blijken te zijn. Antioxidanten zijn belangrijk bij het voorkomen en behandelen van veel ziektes, waaronder aderverkalking. Uit onderzoek blijkt dat een hogere inname van flavonoïden uit voeding helpt bij het voorkomen en behandelen van etalagebenen. Flavonoïden zitten vooral in donker gekleurde groenten (broccoli, boerenkool) en fruit (donkerblauwe druiven, bosbessen en bramen). Ook in rode wijn zitten veel flavonoïden.
Uit meerdere studies blijkt acupunctuur en acupressuur bij aderverkalking de bloedstroom kan verbeteren. Zo ook uit recent Japans onderzoek (2007), waarbij een groep patiënten met etalagebenen een acupressuur behandeling onderging. De bloedstroom in het been verbeterde significant ten opzichte van de controlegroep. Acupressuur is een variant van acupunctuur, waarbij niet wordt geprikt in het lichaam, maar druk wordt uitgeoefend op bepaalde punten.
Chelatietherapie is een behandeling waarbij met een infuus een speciale vloeistof in de aderen wordt ingebracht, die giftige stoffen aan zich weet te binden en zo de bloedvaten zuivert. Het pakt dus rechtstreeks aderverkalking aan. Het onomstotelijke bewijs van deze therapie is nog niet geleverd. De hoop is gevestigd op een groot onderzoek in de VS, waarvan de resultaten in 2009 worden verwacht. In diverse klinieken in Nederland wordt al wel gewerkt met deze therapie.
In een hoogstaand Amerikaans tijdschrift voor cardiologen, stond vorig jaar een Japans onderzoek naar het effect van Waon therapie: regelmatig een kwartier in een droge sauna zitten die met infrarood verwarmd wordt. Dit bleek succesvol bij patiënten met etalagebenen: de klachten werden duidelijk verlicht, de rustpijn van de patiënten werd minder en wonden aan de benen genazen, waardoor amputatie kon worden voorkomen.
Er is nog te weinig onderzoek gedaan naar deze methoden, maar de therapie lijkt het overwegen waard bij etalagebenen.
De allerbelangrijkste maatregel tegen etalagebenen is looptraining (na stoppen met roken... )! Het is een advies dat de meeste patiënten moeilijk vinden, omdat lopen nu juist de klachten veroorzaakt, maar het is verreweg het meest effectief! Het is een zeer intensieve therapie, die na een week of acht merkbare resultaten oplevert.
Looptherapie bestaat uit het meerdere keren per dag lopen tot de pijn optreedt, en dan een paar stappen verder dan u normaal zou doen ('door de pijn heenlopen'), dan even rusten en opnieuw ongeveer dezelfde afstand lopen. Deze wandeloefening moet gedurende een kwartier tot half uur steeds worden herhaald en drie keer per dag worden gedaan.
Zo worden de kleinere aders getraind om meer zuurstofrijk bloed naar de benen te pompen. Zij nemen de functie van de slagaders als het ware over. Op deze manier is de loopafstand vaak sensationeel te vergroten en kan een operatie vaak worden uitgesteld of zelfs helemaal worden voorkomen!