Statines

Een te hoog cholesterol gehalte wordt algemeen beschouwd als de belangrijkste oorzaak voor aderverkalking en hart- en vaatziekten. Ongeveer 1 miljoen mensen in Nederland slikken daarom statines: medicijnen die helpen om het cholesterolgehalte te verlagen.

Statines zijn toenemend populair, maar het zijn geen onschuldige medicijnen. Statines kennen namelijk nogal wat bijwerkingen, zoals vermoeidheid, spierpijn, misselijkheid en darmklachten. Vooral vermoeidheid en spierklachten komen redelijk vaak voor en worden als vrij hinderlijk ervaren. Ook in de media is de laatste tijd flink alarm geslagen over de zin en onzin van statines. Genoeg redenen dus om eens kritisch na te gaan of het wel zinvol is statines te slikken.

Er zijn mensen voor wie een te hoog cholesterolgehalte extra gevaarlijk is, zoals mensen die al lijden aan een hart- of vaatziekte, mensen met een erfelijk verhoogd cholesterolgehalte of diabetespatiënten. Het nut van statines voor deze groep (de zgn. secundaire gebruikers) staat nauwelijks ter discussie. Anders ligt het voor de grootste groep gebruikers (de zgn. primaire gebruikers), die in principe verder gezond zijn. Vier op de vijf statinegebruikers behoort tot deze groep.

Wanneer krijgt u statines voorgeschreven?

Een gezond cholesterolgehalte ligt rond de 5,0 mmol/l (micromol per liter bloed).

Maar bij het al dan niet voorschrijven van statines, baseert de huisarts zich ook op andere factoren.

Deze staan omschreven in behandelrichtlijnen, die in 2006 zijn aangescherpt, waardoor een grotere groep mensen voor statines in aanmerking komt.

Factoren waarmee de huisarts rekening houdt zijn: leeftijd, geslacht, roken, bloeddruk en hoogte cholesterol, en daarnaast ook overgewicht, voedingspatroon, lichamelijke activiteit en erfelijkheid. Aan de hand van al deze gegevens maakt de huisarts een inschatting hoe groot de kans is dat u binnen 10 jaar aan een hart- of vaatziekte overlijdt. Als die kans groter is dan 20%, dan krijgt u in principe een statine voorgeschreven.

Omdat het gaat om een inschatting is het dus heel belangrijk dat u uw huisarts goed informeert over uw leef- en voedingswijze. Wanneer u bijvoorbeeld veel beweegt en gezond eet, wordt de kans dat u een statine geadviseerd krijgt kleiner.

Met hoeveel procent verlagen statines de kans op hart-en vaatziekten?

Bij een normaal cholesterolgehalte van 5 heb je een kans van 3 á 4% op het krijgen van een hart- of vaatziekte. Bij een cholesterolgehalte van 7 tot 8 stijgt de kans naar 6 á 7%. Als men bij die cholesterolwaarden een statine gaat gebruiken, is de maximale risicoverlaging op een hart- of vaatziekte dus 3 %. U kunt uzelf en uw huisarts de vraag stellen of het verschil van een paar procent voor u de moeite (en de eventuele bijwerkingen) waard is.

Voorbeeld afkomstig van Dick Toering, apotheker / onderzoeker Rijksuniversiteit Groningen.

Kritische wetenschappers

Alhoewel de populariteit van statines anders doet geloven, wordt het nut van statines niet door de gehele wetenschappelijke wereld onderschreven.

Zo bestaat er een groep wetenschappers die zich heeft verenigd in The International Network of Cholesterol Skeptics (THINCS), onder leiding van de arts Uffe Ravnskov.

Deze groep waarschuwt voor de enorme belangen van de farmaceutische industrie bij wereldwijd gebruik van statines, waardoor het onderzoek ernaar gekleurd is. Bovendien is het ook nog maar de vraag of een hoog cholesterolgehalte wel zo duidelijk samenhangt met sterfte aan hart- en vaatziekten. Dat bewijs is eigenlijk nooit geleverd, menen zij.

De wetenschappers stellen dat er bovendien veel bij­werkingen zijn die door het Amerikaans adviescollege onder tafel zijn geveegd. Zo vonden ze in studies talloze aanwijzingen voor een verhoogd risico op kanker, lever- en zenuwschade, gedragsveranderingen en ver­mindering van cognitieve- en geheugenfuncties.

Ook zorgwekkend is het feit dat statines de aanmaak van Q10 blokkeren, een stof die nodig is voor o.a. de hartspier. Dit wordt door de THINCS groep nadrukkelijk in verband gebracht met het ontstaan van hartfalen bij langdurig statinegebruik.

Geen statines, wat dan wel?

Wat u zelf kunt doen om uw cholesterol te verlagen. Het is goed mogelijk om met een combinatie van voedings- en leefmaatregelen het cholesterolgehalte in het bloed aanzienlijk te verlagen en bovendien zo uw algehele gezondheid te verbeteren.

Voeding

  1. Vermijd verzadigde vetten

    Zij verhogen het LDL-gehalte (slecht cholesterol). Verzadigde vetten zitten vooral in vette dierlijke producten zoals varkensvlees of vet rundvlees, roomboter, kaas en volle melk. Verder komen verzadigde vetten voor in sommige plantaardige producten: cacaoboter, kokosolie en palmolie.

    Vervang vet vlees dus door mager vlees, of door vleesvervangers met soja. Soja-eiwit verlaagt namelijk het totaal gehalte aan cholesterol.

  2. Pas op transvetzuren

    Transvetzuren ontstaan tijdens het industriële harden van vetten; dit wordt gedaan om vloeibare vetten makkelijker verwerkbaar te maken. Deze zijn nog schadelijker dan verzadigde vetten. Vooral in banketwaren zoals koekjes en gebak wordt er nog volop gebruik gemaakt van deze geharde vetten.

  3. Meer omega-3 en minder omega-6 vetten

    Beide zijn onverzadigde vetten, maar van omega-6 (linolzuur) krijgen we over het algemeen te veel binnen, wat de opname van omega-3 belemmert, en juist daaraan hebben we vaak al een tekort.

    Omega-3 vetzuren verhogen het gehalte aan HDL (het goede cholesterol). Omega-3 vetzuren zitten vooral in vette vis (en visoliecapsules). Ook goed voor de verhouding zijn: lijnzaadolie, koolzaadolie, walnootnolie en olijfolie.

    Een beetje vet of olie bij iedere maaltijd is noodzakelijk voor een goede galafvoer en daarmee cholesterolafvoer.

  4. Beperk cholesterolrijke voeding

    De hoeveelheid cholesterol die we door voeding binnenkrijgen is veel kleiner dan de hoeveelheid cholesterol die de lever aanmaakt. Die maakt vooral te veel cholesterol aan als reactie op vet eten. Toch kan het geen kwaad cholesterolrijk eten te beperken, zoals varkensvlees, boter, kazen, slagroom, lever en nieren. Ook eieren bevatten cholesterol, maar daarnaast ook veel risicoverlagende voedingstoffen, zoals choline en B-vitamines. Daarom is regelmatig een ei juist prima.

  5. Nu en dan een glaasje wijn

    Matig alcoholgebruik verhoogt het HDL-cholesterol. In rode wijn zitten bovendien flavonoïden, een sterke antioxidant. Maar let wel op het maximum van 2 glazen (vrouwen) of 3 glazen (mannen) per dag en drink niet iedere dag om verslaving te voorkomen. Boven het maximum worden de voordelen van alcohol weer teniet gedaan door de nadelen (o.a. meer kans op kanker, hoge bloeddruk en lever­schade). Bovendien bevat alcohol veel calorieën en overgewicht is weer een risicofactor voor (hart- en vaat) ziekten.

  6. Eet regelmatig

    Dit zorgt voor een betere LDL/HDL-verhouding en verlaagt het totaalgehalte aan cholesterol in uw bloed.

  7. Noten, liefst iedere dag

    Het vermindert het risico op hart- en vaatziekten, doordat het LDL-gehalte daalt en het HDL-gehalte stijgt.

  8. Volop vezels

    Vezels helpen het afvoeren van cholesterol uit de darmen. Bovendien geven voedingsvezels snel een verzadigd gevoel waardoor de kans op overgewicht afneemt. Vezels vindt u in alle volkorenproducten, zilvervliesrijst, peulvruchten en groente en fruit.

  9. Schrap suiker

    Een te hoog bloedsuikergehalte bevordert het proces van aderverkalking.

  10. Zorg voor genoeg vitamines en mineralen

    Niet iedereen krijgt via de 'normale' voeding voldoende vitamines en mineralen binnen. Daarom kan het nodig zijn deze aan te vullen met behulp van supplementen. Vooral vitamine C en E zijn gunstig als het gaat om het cholesterolgehalte.

Leefwijze

  1. Stop met roken

    Stoppen met roken verlaagt het risico op hart- en vaatziekten meer dan het slikken van statines. Dus als u rookt en u wilt niet aan de statines, dan is stoppen de oplossing.

  2. Ga meer bewegen

    Lichaamsbeweging verlaagt het gehalte aan LDL en verhoogt het gehalte aan HDL-cholesterol. Regelmatig bewegen zorgt verder voor een lager lichaamsgewicht en een betere conditie van hart en longen.

  3. Pak overgewicht aan

    Door overgewicht kan de hoeveelheid cholesterol in uw bloed stijgen. Door af te vallen verlaagt u het cholesterolgehalte in uw bloed. Bovendien verlaagt u met afvallen uw bloeddruk.

Mocht u begeleiding willen bij het omschakelen naar een andere leefstijl, of uw cholesterolniveau met natuurlijke middelen willen verlagen, dan kunt u zich laten adviseren door bijvoorbeeld een natuurarts die ook veel van voeding afweet. Adressen kunt u bij ons opvragen.

Advies Fonds voor het Hart

Zoals u heeft kunnen lezen, bestaan er tegenstrijdige inzichten over het nut van statines. Deze middelen worden enorm veel gebruikt, maar hebben aantoonbaar bijwerkingen, hoewel niet voor iedereen in dezelfde mate. Bovendien bestaat er nog onduidelijkheid over de langetermijneffecten van statinegebruik. Op grond van deze vaststellingen is Fonds voor het Hart van mening dat voorzichtigheid in het gebruik van statines is geboden.

Statines zouden geen eerste keus moeten zijn, maar alleen als laatste middel moeten worden aangewend om een onnatuurlijk hoog cholesterolgehalte te normaliseren. Voor iedereen die het advies krijgt om statines te gaan slikken, is het de moeite waard om enkele maanden op een gezondere leef- en voedings­wijze over te stappen. Na enkele maanden zouden de cholesterolwaarden van het bloed opnieuw gemeten kunnen worden, met als waarschijnlijke uitkomst dat statines niet meer nodig zijn.